Dlaczego wypadają włosy? Odkryj przyczyny i skuteczne sposoby leczenia nadmiernej utraty włosów

Zdrowe, lśniące i gęste włosy stanowią przedmiot marzeń wielu osób, zwłaszcza kobiet. Stosowanie specjalistycznych odżywek, masek oraz suplementów diety może przynieść pewne korzyści, jednak przed podjęciem takich kroków warto dogłębnie zrozumieć źródła problemu nadmiernego wypadania włosów. Przyczyny tego zjawiska są bowiem wielorakie, obejmując nie tylko niewłaściwą pielęgnację, ale również choroby skóry głowy, schorzenia ogólnoustrojowe, nieprawidłowo zbilansowaną dietę czy zaburzenia hormonalne. W przypadku zauważenia nadmiernej utraty włosów, zalecana jest konsultacja z lekarzem w celu zdiagnozowania i wyeliminowania przyczyny, co pozwoli na wdrożenie skutecznego leczenia.

Naturalny cykl życia włosów

Aby zrozumieć zjawisko wypadania włosów, należy zapoznać się z naturalnymi cyklami życia każdego pojedynczego włosa. Cykl ten składa się z trzech faz: anagenu (wzrostu), katagenu (inwolucji) oraz telogenu (spoczynku). W danym momencie włosy na Twojej głowie znajdują się na różnych etapach tego cyklu – większość z nich aktywnie rośnie, podczas gdy inne przebywają w fazie spoczynku, po której następuje ich wypadnięcie.

Utrata od 60 do 100 włosów dziennie jest zjawiskiem całkowicie fizjologicznym i nie powinna budzić niepokoju. Jeśli jednak zauważysz, że Twoje włosy wypadają w znacznie większych ilościach, stają się suche, cienkie i łamliwe, warto poszukać przyczyny tego stanu rzeczy.

Przyczyny wypadania włosów

Przyczyny nadmiernego wypadania włosów są niezwykle zróżnicowane. W niektórych okresach życia, nasilona utrata włosów nie musi świadczyć o żadnej chorobie, a stanowi raczej naturalny proces fizjologiczny. Dotyczy to kobiet po porodzie, u których za zwiększone wypadanie włosów odpowiedzialne są zmiany hormonalne zachodzące w organizmie podczas ciąży i po jej zakończeniu. Podobne zjawisko może mieć miejsce w okresie menopauzy.

Nasilona utrata włosów może być również spowodowana niewłaściwą pielęgnacją, taką jak gwałtowne szczotkowanie, zbyt ciasne upięcia czy różnego rodzaju zabiegi osłabiające włosy (np. regularne farbowanie, prostowanie itp.). Warto jednak pamiętać, że wypadanie włosów może być również skutkiem nadmiernego stresu lub występujących schorzeń – zarówno tych dotyczących owłosionej skóry głowy, jak i chorób ogólnoustrojowych.

Choroby i stany powodujące wypadanie włosów

Wśród przyczyn chorobowych nadmiernej utraty włosów można wyróżnić:

• Niedobory składników odżywczych (np. żelaza, cynku, witamin, aminokwasów) spowodowane nieprawidłową dietą, schorzeniami przewlekłymi lub chorobami przewodu pokarmowego

• Choroby tarczycy (zarówno nadczynność, jak i niedoczynność)

• Choroby układowe tkanki łącznej (np. toczeń rumieniowaty układowy)

• Cukrzycę

• Choroby nowotworowe

• Łysienie androgenowe (jedna z najczęstszych przyczyn przewlekłego wzmożonego wypadania włosów u osób dorosłych, związana z uwarunkowaniami genetycznymi i hiperandrogenizmem)

• Choroby włosów i skóry głowy (np. grzybica, łuszczyca, liszaj płaski)

• Stosowanie niektórych leków (np. cytostatyków, leków immunosupresyjnych, środków przeciwkrzepliwych) lub zatrucia toksynami (np. rtęcią, arsenem, talem)

• Ostre choroby zakaźne przebiegające z gorączką

Badania w przypadku nadmiernego wypadania włosów

Jeśli zauważysz u siebie symptomy nadmiernego wypadania włosów, zalecana jest konsultacja z lekarzem. Po przeprowadzeniu dokładnego wywiadu i badania fizykalnego, lekarz może zlecić wykonanie podstawowych badań laboratoryjnych, takich jak morfologia krwi, oznaczenie poziomu TSH, glikemii czy stężenia żelaza. W niektórych przypadkach konieczna może okazać się konsultacja u innych specjalistów, np. dermatologa, endokrynologa czy ginekologa, a także przeprowadzenie dodatkowych badań hormonalnych lub specjalistycznych badań włosa, takich jak trichoskopia czy trichogram.

Przygotowując się do wizyty u lekarza, warto zastanowić się nad innymi dolegliwościami, które Ci towarzyszą. Przypomnij sobie, kiedy zauważyłeś nasilone wypadanie włosów i czy dotyczy ono całej głowy, czy też konkretnego obszaru. Zwróć uwagę, czy nadmierna utrata włosów występuje również w innych okolicach ciała lub wręcz przeciwnie – czy obserwujesz zwiększony ich przyrost. Koniecznie poinformuj lekarza o stale przyjmowanych lekach, przebytych chorobach, ewentualnych dietach eliminacyjnych oraz regularności cyklu miesiączkowego (w przypadku kobiet). Zastanów się również, czy problem wypadania włosów dotyczył lub dotyczy innych członków Twojej rodziny.

Leczenie nadmiernego wypadania włosów

Skuteczne leczenie problemu nadmiernego wypadania włosów wymaga uprzedniego zdiagnozowania i wyeliminowania jego przyczyny. W niektórych przypadkach wystarczy wprowadzenie zdrowej, zbilansowanej diety lub zwrócenie większej uwagi na prawidłową pielęgnację włosów i unikanie zabiegów osłabiających je. W innych sytuacjach poprawę może przynieść leczenie choroby podstawowej.

Należy pamiętać, że polecane w mediach preparaty do mycia, odżywki i suplementy wzmacniające włosy mogą stanowić wsparcie, ale nie powinny być stosowane bez konsultacji z lekarzem, ponieważ nie zastąpią one leczenia przyczynowego. W niektórych przypadkach, takich jak leczenie przeciwnowotworowe, utrata włosów może okazać się nieunikniona, ale będzie miała charakter tymczasowy.

Budowa i funkcje włosa

Aby lepiej zrozumieć mechanizmy wypadania włosów, warto zapoznać się z ich budową i funkcjami. Włos, podobnie jak gruczoły łojowe, potowe i paznokcie, należy do tzw. przydatków skóry. Jest zrogowaciałym wytworem naskórka, zbudowanym głównie z twardego, spoistego białka fibrylarnego – keratyny, wytwarzanej przez keratynocyty.

Włos składa się z części zewnętrznej (łodygi) oraz części ukrytej w skórze (korzenia), który tkwi w mieszku włosowym i zakończony jest opuszką (cebulką). Opuszka włosa umiejscowiona jest na brodawce włosa, do której dochodzą naczynia krwionośne i nerwy, zapewniając odpowiednie odżywienie i stymulację.

Rola kolagenu w wypadaniu włosów

Kolagen, będący głównym białkiem podporowym naszych tkanek, odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu właściwej kondycji włosów. To on decyduje o jędrności i gęstości skóry, a także wpływa na wygląd paznokci i włosów. Niestety, wraz z wiekiem poziom kolagenu w organizmie ulega obniżeniu, co prowadzi do utraty jędrności tkanek, powstawania zmarszczek, a także ma negatywny wpływ na kondycję włosów.

Kolagen występuje wokół mieszka włosowego i pod nim, a jego usztywnienie jest jedną z głównych przyczyn przedwczesnego wypadania włosów. Dzieje się tak, ponieważ usztywnienie kolagenu powoduje usztywnienie cebulek włosów, co z kolei wywiera ucisk na otaczające naczynia krwionośne, utrudniając dopływ składników odżywczych do cebulki. W konsekwencji, mieszki włosowe nie są odpowiednio odżywiane, kurczą się, a włosy ulegają osłabieniu, ścieńczeniu i w końcu nadmiernemu wypadaniu. Problem ten nasila się wraz z wiekiem.

Ponadto, sztywnienie kolagenu ma również negatywny wpływ na głębokie i silne zakotwiczenie cebulki włosa w skórze właściwej, zwiększając prawdopodobieństwo wypadania włosów.

Znaczenie komórek macierzystych w cyklu życia włosa

Mieszek włosowy pełni kluczową rolę w procesie wzrostu włosów, stanowiąc swego rodzaju „centrum dowodzenia”. To właśnie w nim zachodzi różnicowanie się komórek włosa, a proces ten możliwy jest dzięki obecności komórek macierzystych. Mieszek włosowy osłaniany jest przez pochewkę zawierającą kolagen, która ma ogromne znaczenie dla „udostępniania” komórek macierzystych niezbędnych do wzrostu włosa.

Górna, wybrzuszona część mieszka włosowego zawiera komórki macierzyste, które są chronione przed degeneracją. W momencie, gdy produkcja włosa ustaje i dolna część mieszka przechodzi w fazę obumierania, jego górna część może pod wpływem komórek macierzystych dać początek nowemu mieszkowi włosowemu. Jest to możliwe, ponieważ pod koniec każdego cyklu wzrostu włosa, zachodzącego na zdrowej skórze głowy, pochewka zachowuje się jak elastyczna opaska. Pozwala ona mieszkowi włosowemu na „naładowanie się” komórkami macierzystymi, a następnie na zakotwiczenie się głębiej w skórze właściwej i zainicjowanie wzrostu nowych włosów, które wyrastają ze znajdującej się w mieszku cebulki.

Jeśli jednak pochewka traci swoją elastyczność wskutek sztywnienia kolagenu, proces ten ulega zakłóceniu. Niedostateczna ilość komórek macierzystych w mieszku włosowym powoduje zaburzenie cyklu wzrostu włosa, a w efekcie jego osłabienie oraz wypadanie.

Łysienie androgenowe

Łysienie androgenowe stanowi jedną z najczęstszych przyczyn przewlekłego wzmożonego wypadania włosów u osób dorosłych, dotykając ponad 80% mężczyzn i około 42% kobiet. Jest ono związane z uwarunkowaną genetycznie aktywnością enzymu alfa-reduktazy, obecnego w mieszku włosowym i przetwarzającego testosteron, który odpowiada za miniaturyzację mieszka włosowego.

W wyniku tego procesu dochodzi do znacznego skrócenia fazy wzrostu włosa i jego szybszego przejścia w fazę telogenu (spoczynku) oraz związanej z tym miniaturyzacji mieszka. Na skutek zmniejszenia ukrwienia dochodzi do spowolnienia wzrostu włosa, aż w końcu mieszek włosowy zanika. Z tego powodu u mężczyzn proces ten zachodzi gwałtowniej i często rozpoczyna się we wczesnej młodości, nawet już w wieku dojrzewania – zmiany zaczynają się zwykle od okolicy czołowo-skroniowej, a następnie obejmują szczyt głowy.

U kobiet łysienie androgenowe zachodzi na skutek braku równowagi androgenowo-estrogenowej (np. powiązanej z zespołem policystycznych jajników), rzadko jednak prowadzi do całkowitego wyłysienia. Włosy mogą jednak ulec znacznemu przerzedzeniu – głównie w okolicy ciemieniowo-szczytowej, stanowiąc poważny problem estetyczny.

Łysienie telogenowe u kobiet

U kobiet najczęściej dochodzi do tzw. łysienia telogenowego, kiedy więcej włosów niż zwykle przechodzi w fazę spoczynku (telogen) i wypada. Ma ono najczęściej charakter okresowy i pojawia się zwykle po upływie 2-4 miesięcy od momentu zadziałania czynnika sprawczego. Wśród najczęstszych przyczyn tego typu łysienia można wymienić:

• Zmiany hormonalne zachodzące w okresie ciąży lub menopauzy – estrogeny są odpowiedzialne za gęste i mocne włosy, ich spadek powoduje osłabienie i nadmierne wypadanie włosów.

• Silny bądź przewlekły stres – ma wpływ na szybkość wzrostu włosów, ich jakość oraz gęstość.

• Niedobory składników odżywczych w diecie, takich jak kwasy omega-3, żelazo (anemia), witaminy z grupy B oraz witamina D3.

• Stres oksydacyjny wywołany wolnymi rodnikami – utrudnia dopływ substancji odżywczych i spowalnia wzrost włosa.

• Sezonowe wypadanie włosów wiosną i jesienią – przypuszcza się, że ma ono związek ze zmianami poziomu hormonów płciowych, podobnie jak u zwierząt, wpływ może też mieć zmiana diety i ilości dostarczanych składników odżywczych.

• Mikropodrażnienia skóry głowy spowodowane czynnikami ekspozomu, takimi jak zanieczyszczenia czy promienie UV, które powodują gorsze odżywienie i obkurczenie mieszka włosowego, a w efekcie nasilone wypadanie włosów.

• Stosowanie niektórych leków, np. przeciwnowotworowych.

• Różne schorzenia zapalne, grzybicze czy zakaźne skóry głowy (np. grzybica, łupież, łojotokowe zapalenie skóry głowy).

Stylizacja włosów może również prowadzić do ich nadmiernej utraty. Kobiety mogą tracić włosy wskutek uszkodzeń mechanicznych i chemicznych, wywołanych częstymi zabiegami stylizacyjnymi (suszenie, prostowanie, kręcenie, a nawet mocne związywanie gumką), koloryzacją (zwłaszcza rozjaśnianiem) czy trwałą ondulacją, która dosłownie rozrywa strukturę włosów. Dochodzi wtedy do zwiększonej łamliwości włosów, co jest obserwowane jako nadmierne wypadanie.

Hormony odgrywają kluczową rolę w regulacji długości poszczególnych faz cyklu włosowego. Estrogeny przedłużają okres wzrostu włosa, dzięki czemu stają się one gęstsze i mocniejsze. To dlatego w ciąży włosy są silne, a w czasie karmienia, po odstawieniu doustnej antykoncepcji i w okresie menopauzy ulegają przerzedzeniu. Z kolei androgeny hamują wzrost włosów na głowie, ale pobudzają go poza skórą głowy (np. na plecach, brzuchu) zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn.

Inne rodzaje łysienia

Oprócz łysienia androgenowego i telogenowego, istnieją również inne, rzadziej występujące rodzaje łysienia, dotykające zarówno kobiety, jak i mężczyzn. Należą do nich:

• Łysienie bliznowaciejące – pojawia się wtedy, gdy dochodzi do uszkodzenia mieszka włosowego, np. wskutek silnego stanu zapalnego.

• Łysienie plackowate – ma charakter autoimmunologiczny i często współwystępuje z innymi chorobami o takim podłożu, np. atopowym zapaleniem skóry (AZS). Może być również odpowiedzią na silny stres, a także występować u dzieci. Charakterystycznym objawem są trwałe bądź przejściowe ogniska (placki) łysienia o owalnym bądź okrągłym kształcie.

• Trichotillomania – to łysienie wywoływane przez samych pacjentów, którzy mechanicznie wyrywają sobie włosy w celu rozładowania stresu i lęku. Może również towarzyszyć zaburzeniom psychicznym.

Kim jest trycholog?

Trychologia to dział dermatologii zajmujący się profilaktyką, diagnostyką i leczeniem skóry głowy oraz włosów (tricho to po grecku włos, logos – nauka). Trycholog zajmuje się diagnozą i leczeniem chorób skóry głowy i włosów. W powszechnym użyciu termin ten odnosi się do każdej osoby (np. kosmetyczki) zajmującej się tą dziedziną, choć niektórzy mówią również o trychologii kosmetycznej. Nie powinna ona jednak zastąpić leczenia dermatologicznego!

Diagnostyka łysienia

Diagnoza przyczyn łysienia jest podstawą doboru odpowiedniej terapii i leczenia. Do najczęściej stosowanych metod diagnostycznych – obok dokładnego wywiadu – należą:

Badania hormonów

Oznacza się w nim stężenia hormonów odpowiedzialnych za utratę włosów, zwykle to: oznaczenie w surowicy krwi stężenia wolnego (FT) i całkowitego (TT) testosteronu, aktywnej formy testosteronu – dihydrotestosteronu (DHT), dihydroepiandrosteronu (DHEA) oraz estrogenów (estradiol, E2). Ponieważ łysienie może być spowodowane zaburzeniem pracy innych gruczołów produkujących hormony, lekarze zalecają również ocenę pracy jajników na podstawie pomiaru stężenia LH i FSH, tarczycy na podstawie pomiaru stężenia TSH i T4 (tyroksyna) oraz ferrytyny (diagnostyka anemii). Często bada się też poziom żelaza i ferrytyny, wapnia i witaminy D3, a także trójglicerydów, cholesterolu i glukozy.

Trychoskopia

To opracowana przez polskich dermatologów i opisana w „Atlasie trichoskopii” nieinwazyjna technika diagnostyczna, która opiera się na dermoskopii lub wideodermoskopii (zwykle w powiększeniu 20x, 70x lub 200x). Umożliwia obserwację i ocenę łodyg włosów oraz struktur skóry owłosionej głowy, w tym w szczególności ujść mieszków włosowych, stanowiących górną część kanału włosa, skóry otaczającej mieszek oraz naczyń mikrokrążenia. Pozwala dokładnie określić rodzaj łysienia, a także różnicować do siebie podobne objawowo przypadki, np. łysienie androgenowe kobiet z przewlekłym łysieniem telogenowym, łysienie plackowate z trichotillomanią oraz różnych postaci łysienia bliznowaciejącego. Ponadto pozwala odróżnić włosy wypadające od łamiących się, co zazwyczaj nie jest proste w ocenie klinicznej lub ocenie za pomocą innych dostępnych metod.

Test pociągania

To metoda fizykalna, polegająca na delikatnym pociągnięciu przez lekarza 40-60 włosów w trzech lokalizacjach na skórze owłosionej głowy. Jeśli w rękach lekarza zostają w dowolnej lokalizacji ponad 3 włosy lub ponad 10 włosów łącznie, uznaje się, że test jest dodatni. W ten sposób można stwierdzić, czy istnieje problem wypadania włosów.

Trychogram

Polega na ocenie mikroskopowej około 50-100 korzeni włosów pacjenta pobranych przez lekarza. Włosy zazwyczaj pobiera się z dwóch okolic owłosionej skóry głowy: czołowej i potylicznej. W badaniu mikroskopowym ocenia się fazę wzrostu każdego włosa, pozwala to ocenić, ile włosów znajduje się w fazie anagenu, katagenu, telogenu oraz jaka jest ilość włosów będących w zaniku. Uważa się, że dość powszechnie stosowany trichogram jest szczególnie przydatny w rozpoznawaniu łysienia telogenowego.

Fototrychogram (trychoskan)

Polega na obserwacji i ocenie stanu skóry i włosów przy użyciu cyfrowej kamery wideo i specjalistycznego oprogramowania komputerowego. Wykonuje się serię zdjęć określonych obszarów skóry głowy w odstępie 72 godzin, a komputer dokonuje analizy tempa wzrostu włosa. Daje wyniki analogiczne do trychogramu, ale nie wymaga wyrywania włosów.

Mikroskopia świetlna

Pozwala ocenić łodygę włosów. Zwykle jest wykorzystywana przy zwiększonej łamliwości włosów i przy podejrzeniu niektórych wrodzonych chorób łodygi włosa.

Biopsja skóry głowy i jej ocena histopatologiczna

To metoda pomocnicza. Polega na pobraniu (specjalną sztancą) co najmniej dwóch wycinków skóry z obszarów objętych łysieniem i ich ocenie histopatologicznej. Pozwala ocenić odsetek mieszków włosowych w fazie telogenu oraz mieszków zminiaturyzowanych. Wykonuje się je głównie w celu różnicowania łysienia androgenowego z przewlekłym łysieniem telogenowym, a także przy podejrzeniu nietypowego łysienia plackowatego oraz łysienia bliznowaciejącego.

Leczenie łysienia

Dzięki postawieniu odpowiedniej diagnozy lekarz dermatolog może zalecić odpowiednie leczenie.

W łysieniu androgenowym u mężczyzn stosuje się leczenie doustne na bazie finasterydu (lek ten hamuje aktywność enzymu 5 alfa reduktazy, odpowiedzialnego za przekształcanie testosteronu do jego aktywnej formy dihydrotestosteronu DHT) oraz terapie miejscowe pobudzające mieszki włosowe do produkcji nowych włosów (np. na bazie minoksydylu).

U kobiet zwykle stosuje się leki poprawiające ukrwienie mieszka włosowego, takie jak minoksydyl i aminexil; doustne leki antyandrogenowe są stosowane wyłącznie w przypadku poważnych zaburzeń hormonalnych, takich jak zespół policystycznych jajników.

Aminexil jest wyjątkowym składnikiem stosowanym w produktach przeciwko wypadaniu włosów, ponieważ nie tylko poprawia odżywienie i dotlenienie mieszków włosowych, ale też zapobiega sztywnieniu kolagenu wokół nich oraz zmiękcza pochewkę osłaniającą włos. Dzięki temu włos jest lepiej zakotwiczony w mieszku włosowym i bardziej odporny na wypadanie.

Kuracje dermokosmetyczne, stosowane w domowej pielęgnacji, wspierają leczenie łysienia i są skutecznym sposobem na poprawę gęstości włosów w przypadku okresowego wypadania włosów. Warto też wykluczyć czynnik mogący nasilać problem, np. wzbogacić dietę w składniki odżywcze bądź zadbać o odpowiednią suplementację.

Istnieją również profesjonalne metody walki z nadmierną utratą włosów: kuracje trychologiczne bądź zabiegi medyczne, np. mezoterapia skóry głowy koktajlem odpowiednio dobranych składników aktywnych bądź osoczem bogatopłytkowym, przeszczep komórek macierzystych, a w skrajnych przypadkach, gdy inne metody zawodzą – przeszczep włosów.

Włosy w liczbach

• Na ciele ludzkim jest 5 milionów mieszków włosowych – z tego 100–150 tysięcy na głowie.

• Osoba dorosła ma około 250-350 włosów na cm2.

• Włosy rosną średnio 1 mm na 3 dni, około 1 cm miesięcznie i 12–15 cm rocznie.

• Tempo ich wzrostu zależy od wieku, pory roku, odżywienia organizmu oraz predyspozycji genetycznych.

• Dziennie wypada nam około 50–100 włosów.

• Ogółem w ciągu całego życia człowieka na jego głowie zachodzi około 25–30 cykli życiowych mieszka włosowego.

• Średnio 60–90% włosów na głowie pozostaje w fazie wzrostu (anagenu).

• Włosy szybciej rosną u mężczyzn i są u nich grubsze, ale dłużej żyją u kobiet (nawet do 7 lat).

• Najwięcej włosów mają naturalne blondynki, ale są one najcieńsze. Włosy rude są najgrubsze, ale jest ich najmniej – średnio około 90 tysięcy. Włosy brązowe są średnie zarówno pod względem grubości, jak i gęstości.

To tylko niektóre z fascynujących faktów dotyczących włosów, które pokazują, jak złożonym i cudownym tworem natury są te delikatne nitki. Zrozumienie ich budowy, cykli życiowych oraz czynników wpływających na ich kondycję jest kluczowe w walce z problemem nadmiernego wypadania włosów. Pamiętaj, że przy zauważeniu niepokojących objawów, warto skonsultować się ze specjalistą w celu znalezienia przyczyny i wdrożenia skutecznego leczenia. Tylko w ten sposób możesz cieszyć się zdrowymi, lśniącymi i gęstymi włosami na długie lata.